रसिक होऊ दे दंग, चढू दे रंग असा खेळाला,
साता जन्मांची देवा पुण्याई लागू दे आज पणाला,
हाथ जोडतो आज आम्हाला दान तुजा दे संग,
नटरंग उभा ललकारी नभा स्वर ताल झाले दंग ..
हे गाण्याचे बोल नटरंगला म्हणजे कलेच्या देवतेला वंदन करून रसिकप्रेक्षकांसमोर आपल्या स्वरांचा, नृत्याचा आणि कलेचा खेळ सुखरूप होण्यासाठी विनंती करण्याचे बोल आहेत.
महाराष्ट्राची लोककला "तमाशा".. सहसा घरात काही भांडण झालं का आपसूकच एक वाक्य येत कि काय तमाशा मांडला? आजपण तमाशा बघणं तस चांगल्या गोष्टीच लक्षण समजलं जात नाही. तमाशाला चांगला न म्हणायचं मुख्य कारण त्यात स्रिया नृत्य करतात आणि अश्लील विनोद उद्गारले जातात. नृत्य कलेचं प्रतीक तर अश्लील विनोद हास्यविनोदांचं प्रतीक पण ह्यात जास्तीचा उत्साह ह्या तमाशाला मुख्य हेतूपासून दूर नेताना दिसतो.
तमाशा हि कला मुख्यतः तीन भागात विभागली जाते एक नृत्य दुसरं गीत आणि तिसरं वघ. तमाशा सुरु होताना पहिले देवाची आरती आणि नटरंग पूजन केलं जात. नृत्यात मुख्यतः भारतीय गीतांवर नृत्य केलं जात ज्यात स्त्रीपुरुष दोन्ही नाचतात. गीताचं सुद्धा तसंच ज्यात भारतीय गीत गायक गातात. गवळण, लावणी, भक्तिगीतांचाही ह्यात सहभाग असतो. अधून मधून विनोदाचे चुटके चालू असतात. संगीत कलेचा हा अविष्कार संपल्यानंतर वघ नाट्य सादर केलं जात, ज्यातून एक सामाजिक विषय घेऊन नाट्यातून सामाजिक प्रबोधन केलं जात. तमाशा हा फडात म्हणजेच तंबूत होत असतो. रोषणाई हा तमाशाचा एक मुख्य आकर्षण असत.
तमाशा हि लोककला आहे आणि ती लोकांच्या करमणुकीसाठी जोपासली जाते. एक विशिष्ट वर्ग पिढ्यानपिढ्या हि कला ज़ोपासतो. घरदार सोडून रसिकप्रेक्षकांच्या आनंदासाठी जर हि कला ज़ोपासली जात असेल तर तिला दाद देणंही रसिकप्रेक्षकांचं कर्तव्य बनत..
डॉ. प्रशांत शिरोडे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा